Yng Nghymru, y ‘blynyddoedd cynnar’ yw un o’r pum blaenoriaeth drawsbynciol a nodwyd gan Lywodraeth Cymru. Fe’i diffinnir fel y cyfnod bywyd o’r cyfnod cyn-geni hyd at ddiwedd y Cyfnod Sylfaen, neu 0 i 7 oed.
Mae'r blynyddoedd hyn yn gyfnod hollbwysig i blant. Mae plant yn tyfu'n gyflym ac mae eu datblygiad corfforol a meddyliol yn cael ei effeithio gan yr amgylchedd y maent ynddo. Mae tair blynedd gyntaf bywyd yn arbennig o bwysig ar gyfer datblygiad iach oherwydd y gyfradd gyflym o dwf niwrolegol sy'n digwydd yn ystod y cyfnod hwn. Mae yna ddigonedd o ymchwil sy’n dangos bod buddsoddi ym mlynyddoedd cyntaf bywyd plentyn yn gwella canlyniadau iddyn nhw drwy weddill eu hoes.
Mae CCUHP yn gytundeb rhyngwladol sy’n amlinellu hawliau plant o dan y tri phrif ymbarél:
Mae cysylltiad agos rhwng plant ifanc ac uned deuluol. Mae’r Confensiwn yn cydnabod ac yn cefnogi rhieni a theuluoedd yn gryf a’u rôl a’u cyfrifoldebau hollbwysig o ran amddiffyn a gofalu am blant a’u helpu i gaffael gwerthoedd a safonau (Erthyglau 5 a 18).
Gall barn cymdeithas fod â pherthynas gref â datblygu polisi. Ydyn nhw’n ‘lestri gwag’ ar ddechrau bywyd ac yn cael eu gwneud yn ‘barod i ddysgu’ ac yn ‘barod ar gyfer yr ysgol’ yn ystod y blynyddoedd cynnar? Neu a ydyn nhw'n unigolion chwilfrydig, galluog a deallus, yn gyd-grewr gwybodaeth sydd angen ac eisiau rhyngweithio â phlant ac oedolion eraill?
Heddiw, mae gwleidyddion a llunwyr polisi ynghyd ag ymchwilwyr ac academyddion yn ymwybodol o arwyddocâd y blynyddoedd cynnar. Mae polisïau Cymru yn cydnabod yn gryf ac yn buddsoddi yn y blynyddoedd cynnar fel y gwelir yn Adeiladu Dyfodol Mwy Disglair: Cynllun y Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant, Dechrau’n Deg, Rhaglen Plant Iach Cymru a’r 1000 Diwrnod Cyntaf.
Er bod ymwybyddiaeth o'r profiadau cynnar yn chwarae rhan allweddol yng nghanlyniad iechyd hwyrach mewn bywyd, mae gwyddoniaeth wedi egluro ymhellach fod ansawdd yr amgylcheddau o amgylch plant yn effeithio'n fawr ar eu profiadau cynnar ac yn siapio eu canlyniadau iechyd.
Er mwyn deall datblygiad plentyn yn gyffredinol, a datblygiad unrhyw blentyn penodol, mae angen inni gadw tair agwedd mewn cof; y plentyn fel unigolyn, ei amgylchedd, a’r diwylliant economaidd-gymdeithasol sy’n amgylchynu’r plentyn a’r teulu (Siraj-Blatchford et al, 2012).
Mae pob plentyn yn unigryw a bydd eu hanghenion yn adlewyrchu hyn; y rhan fwyaf o'r hyn y mae plant yn ei ddysgu yn ystod yr ychydig flynyddoedd cyntaf, maent yn aml yn darganfod yn naturiol drostynt eu hunain ac maent yn ei wneud yn eu ffordd a'u hamser eu hunain. Mae'r amgylchedd y mae plant yn tyfu i fyny ynddo o ran gofod ffisegol ac amgylchedd cymdeithasol yn chwarae rhan hanfodol yn eu datblygiad. Dyna pam yr angen am ryngweithiadau a gofal cadarnhaol a meithringar gan ofalwyr sylfaenol.
Fodd bynnag, mae datblygiad hefyd yn digwydd o fewn y diwylliant economaidd-gymdeithasol o amgylch y plentyn. Yng Nghymru mae 29% o blant yn byw mewn tlodi1. Mae angen inni fod yn ymwybodol bod polisi ar draws cynfas eang yn effeithio ar blant. Er enghraifft, bydd effaith polisïau sy’n ymwneud â threth, budd-daliadau a chymhellion â goblygiadau i lawer o blant. Mae sawl agwedd ar CCUHP yn cael effaith uniongyrchol ac arwahanol ar 7 mlynedd gyntaf bywyd plentyn.